Ogród inspirowany naturą: przydomowy ogród przyjazny dla ptaków.
Dlaczego warto tworzyć ogrody inspirowane naturą?
Ogród przydomowy może stać się czymś więcej niż tylko miejscem wypoczynku czy uprawy roślin. To także potencjalna ostoja dla dzikiej fauny, która coraz częściej traci swoje naturalne siedliska z powodu urbanizacji i intensywnego rolnictwa. Projektując ogród inspirowany naturą, możemy wspierać ptaki, owady, płazy i gady, jednocześnie ciesząc się pięknem i funkcjonalnością przestrzeni. Kluczowym aspektem jest wybór odpowiednich roślin, unikanie chemikaliów oraz zapewnienie naturalnych schronień i miejsc do życia. Warto pamiętać, że naturalne ogrody przydomowe pomagają w ochronie bioróżnorodności i mogą być alternatywą dla ostatnio bardzo często spotykanych, monokulturowych trawników.
Dzięki takiemu podejściu możemy nie tylko chronić lokalne gatunki, ale również ograniczyć potrzebę stosowania środków chemicznych czy wręcz utrzymywać ogród bez chemii. W ten sposób poprawiać też będziemy jakość gleby i mikroklimat w najbliższym otoczeniu. Projekt ogrodu naturalistycznego daje jednocześnie możliwość harmonijnego połączenia estetyki z funkcjonalnością.
Ogród dla ptaków
Ptaki są naturalnymi sprzymierzeńcami w walce ze szkodnikami i stanowią niezastąpiony element każdego ogrodu krajobrazowego. Aby przyciągnąć je i zachęcić do zamieszkania lub chociaż odwiedzania naszych ogrodów inspirowanych naturą, należy zapewnić im:
Bezpieczne miejsca do gniazdowania:
- Skrzynki lęgowe: jeżeli je umieszczamy ważne, aby były zamontowane na wysokości odpowiedniej dla danego gatunku i miały otwory dostosowane do wielkości ptaków. Ważna jest też ich odpowiednia konstrukcja, np. brak wszelkich „patyków” pod otworem wejściowym (które to głównie pomagają drapieżnikom w penetracji budek lęgowych).
- Krzewy i drzewa: ważne jest, aby rośliny były rozmieszczone w różnych strefach ogrodu przydomowego, zapewniając ptakom różnorodne opcje.
Pożywienie przez cały rok:
- Latem: krzewy owocowe, takie jak czarny bez czy dzika róża, dostarczają pożywienia dla wielu gatunków ptaków, w tym kosów, szpaków i drozdów. Ponadto nektar z kwiatów takich roślin jak np. lipa przyciąga liczne zapylacze, co wpływa na bioróżnorodność ogrodu.
- Jesienią: owoce jarzębiny, dębu, głogu, tarniny i berberysu są cennym źródłem energii dla ptaków migrujących. Takie rośliny warto uwzględnić, aby wspierać gatunki w trakcie ich wędrówek.
- Zimą: nasiona z roślin, takich jak słonecznik czy ostrokrzew, są niezastąpione w okresie, gdy brakuje innych źródeł pożywienia. Owoce rokitnika czy jarzębiny, które długo utrzymują się na krzewach, mogą również przyciągnąć zimujące ptaki, takie jak jemiołuszki czy gile.
Zapewnienie pokarmu przez cały rok wymaga odpowiedniego planowania i różnorodności roślin, które wspierają ptaki w różnych porach roku. To nie tylko pomaga zwierzętom, ale także wzbogaca estetykę przydomowego ogrodu i pozwala obserwować przyrodę w jej naturalnym rytmie. Dzięki temu ptasi ogród może być ozdobą i miejscem pełnym życia.
Wodopój:
Mały stawik lub miska z wodą pozwalają ptakom ugasić pragnienie i dbać o pióra. W okresach zimowych warto zadbać o nieprzemarzające pojniki.
Obszerna listę gatunków roślin „mile widzianych” w gościnnym dla ptaków naturalnym ogrodzie znajduje się tutaj (plik PDF). Wskazuje ona gatunek rośliny wraz z nazwą łacińską, oraz jej znaczenie dla ptaków w kontekście: miejsca budowy gniazd, dostarczania pokarmu (owoców i nasion) oraz miejsca schronienia, lęgów, noclegów i odpoczynku. Ilość „plusów” wskazuje znaczenie w każdej z tych kategorii, im więcej tym lepiej 🙂
Jakie ptaki w ogrodzie mogą się pojawić? Gatunkami najczęściej występującymi w ogrodach przydomowych są:
- sikora bogatka: preferuje głębokie dziuple i skrzynki lęgowe, wys. 1,0 – 4,0m,
- sikora modra: wybiera najczęściej głębokie dziuple i skrzynki lęgowe, wys. 1,0 – 5,0m,
- sikora uboga: gnieździ się zazwyczaj w głębokich dziuplach i skrzynkach lęgowych, wys. 0,5 – 2,0 m,
- szpaki: wybierają zazwyczaj głębokie dziuple i skrzynki lęgowe, zakamarki zabudowy ogrodowej, wys. 3,0 -8,0m,
- kos: preferuje krzewy, drzewa wys. 1,0-3,0 m,
- pleszka: gniazduje w płytkich półotwartych dziuplach z szerokim otworem, skrzynkach lęgowych, wys. 1,0-6,0 m,
- kopciuszek: wybiera półotwarte skrzynki lęgowe, lub różne nietypowe „zakamarki” na wys. 2,0-8,0m,
- zięba: preferuje drzewa, gniazda zakłada zazwyczaj na wysokości 1,5 – 4,0m,
- kulczyk: również gniazduje na drzewach, chętnie wybiera drzewa iglaste zakładając gniazda na wysokościach od 3,0 do 8,0m,
- dzwoniec: do gniazdowania potrzebuje drzew i umieszcza w nich gniazda na wys. 1,3 – 4,5m,
- wróble i mazurki: do zakładania gniazd potrzebują dość głębokich skrzynek lęgowych lub rożnych „zakamarków” zabudowy ogrodowej (dawniej okapy wiejskich dachów i zabudowań gospodarczych), gniazda umieszczają najczęściej na wysokościach 3,0 – 6,0m,
- piegża: do zakładania gniazd potrzebuje krzewów, gniazduje dość nisko, zazwyczaj na wys. 0,6 – 1,2m,
- pokrzewka czarnołbista (kapturka): do gniazdowania potrzebuje krzewów umieszczając gniazdo na wys. 0,4 – 1,2m, lecz nie zamieszka w ogrodzie bez odpowiedniej ilości dużych drzew liściastych,
- sierpówka i gołąb grzywacz: wybierają drzewa (chętnie iglaste) zakładając gniazda na wys. 3,0 – 6,0m.
Powyższa lista nie jest oczywiście listą zamkniętą. Ptaki (co oczywiste) są zwierzętami bardzo łatwo przemieszczającymi się i często potrafią mile zaskoczyć swoją obecnością. U nas w ogrodzie przydomowym np. od dwóch lat gniazduje para sów uszatek, dodatkowo stałym bywalcem jest pliszka siwa, rudzik, oraz makolągwa. Zimą dość często pojawia się jastrząb, zalatuje również krogulec. Różnorodność awifauny będzie z pewnością tym wyższa i bardziej będziemy przy tworzeniu otaczającej nas przestrzeni wdrażać dobre praktyki ogrodu inspirowanego naturą.
Ogród inspirowany naturą jako przestrzeń roślin dla ludzi i zwierząt.
Ogród jest przede wszystkim miejscem dla roślin, a to właśnie one są podstawą każdego łańcucha pokarmowego. Jako środowisko wysoce antropogeniczne, ogród przydomowy podlega zasadniczym wpływom człowieka. To od nas zależy jak przygotujemy projekt ogrodu przydomowego: co zasadzimy, jak rozmieścimy zasadzone rośliny. Od nas zależy również jak będziemy je pielęgnować, czy będziemy mocno ingerować w naturalne procesy, czy zdecydujemy się może na utrzymanie ogrodu bez chemii.
Czy jesteśmy „skazani” na krajobraz z tujami?
Nie wiedząc jakie mamy możliwości, często powielamy zauważane w otoczeniu praktyki, nawet jeżeli nie do końca nam się one podobają. Dlatego w odpowiedzi na pytanie: „co zamiast tui w ogrodzie?”, ulegamy popularnym choć często nie najlepszym trendom. Przytoczona tuja, choć popularna w ogrodach, jest rośliną tworzącą monokultury, które negatywnie wpływają na krajobraz i różnorodność biologiczną. Może wprawdzie stanowić miejsce zakładania gniazd przez niektóre gatunki ptaków, jednak istnieje wiele innych roślin, które oferują znacznie większe korzyści. Są one nie tylko dogodnymi miejscami lęgowymi, ale również źródłem pokarmu i schronienia dla wielu zwierząt, w tym owadów.
Tworząc przydomowy ogród inspirowany naturą czy też ogród krajobrazowy, warto postawić na gatunki rodzime. Są nimi np. kalina, jarząb pospolity, ligustr pospolity, śliwa tarnina, głóg jednoszyjkowy, trzmielina pospolita czy dzika róża. Chcąc natomiast postawić na rośliny zimozielone (jak przytoczone powyżej tuje), warto zainteresować się długowieczną i odporną na niekorzystne warunki rośliną jaka jest cis pospolity. Rośliny te dostarczają pożywienia w postaci owoców, nektaru lub nasion, przyciągając różnorodne gatunki zwierząt. Dodatkowo, ich obecność wpływa pozytywnie na estetykę ogrodu, nadając mu naturalistyczny charakter.
Zamiast tui, można również posadzić gęsto krzewy liściaste, które dzięki różnorodnym pokrojom i barwom liści tworzą bardziej interesującą i dynamiczną przestrzeń. Takie rozwiązanie jest zgodne z ideą ogrodów naturalnych, które harmonijnie łączą potrzeby ludzi i przyrody. Przy odpowiednim planowaniu ogród stanie się miejscem pełnym życia, różnorodności i naturalnego piękna.
Ogród inspirowany naturą jako alternatywa.
Projektowanie ogrodów naturalistycznych, łączy estetykę z funkcjonalnością, wspierając lokalną faunę i florę. Unikając trawników na rzecz łąk kwietnych w ogrodzie i roślin okrywowych, rezygnując z tui na korzyść rodzimej roślinności oraz tworząc schronienia dla zwierząt, możemy stworzyć prawdziwy azyl dla dzikich zwierząt. Dbałość o naturalne procesy i bioróżnorodność sprawia, że ogród staje się ekosystemem, który żyje w harmonii z otoczeniem. Natomiast praca nad jego stworzeniem, niezależnie czy wykonywana samodzielnie czy z pomocą firm zewnętrznych specjalizujących się w tego typu realizacjach, da nam ogrom satysfakcji.
Polecamy również stronę Stowarzyszenia Jestem na pTAK poświęconą tej tematyce. Ogrom informacji od profesjonalistów i pasjonatów 🙂
Bibliografia
- Gotzman J., Jabłoński B., Gniazda naszych ptaków, PZWSZ, 1972.
- Goulson D., Dżungla w ogrodzie, Marginesy, 2022.
- Szokalski M., Wojtatowicz J., Ptaki w ogrodzie, PWRiL, 1989.